TriatoScore: an entomological‑risk score for Chagas disease vector control‑surveillance

Detalhes bibliográficos
Autor(a) principal: Ribeiro Junior, Gilmar
Data de Publicação: 2021
Outros Autores: Franch, Fernando Abad, Sousa, Orlando M. F. de, Santos, Carlos G. S. dos, Fonseca, Eduardo O. L., Santos, Roberto F. dos, Cunha, Gabriel M., Carvalho, Cristiane M. M. de, Reis, Renato B., Gonçalves, Rodrigo Gurgel, Reis, Mitermayer Galvão dos
Tipo de documento: Artigo
Idioma: eng
Título da fonte: Repositório Institucional da FIOCRUZ (ARCA)
Texto Completo: https://www.arca.fiocruz.br/handle/icict/49642
Resumo: Fundação de Amparo à Pesquisa do Estado da Bahia (FAPESB) # 014 2013 (PET0023/2013), PROEP/CPqGM, process 400904/2013–6, Fiocruz Bahia— IGM—scientific initiation scholarship.
id CRUZ_b054b4779a62b8f1a76072c06d4e4ed8
oai_identifier_str oai:www.arca.fiocruz.br:icict/49642
network_acronym_str CRUZ
network_name_str Repositório Institucional da FIOCRUZ (ARCA)
repository_id_str 2135
spelling Ribeiro Junior, GilmarFranch, Fernando AbadSousa, Orlando M. F. deSantos, Carlos G. S. dosFonseca, Eduardo O. L.Santos, Roberto F. dosCunha, Gabriel M.Carvalho, Cristiane M. M. deReis, Renato B.Gonçalves, Rodrigo GurgelReis, Mitermayer Galvão dos2021-11-03T15:10:11Z2021-11-03T15:10:11Z2021RIBEIRO JU IOR, Gilmar et al. TriatoScore: an entomological‑risk score for Chagas disease vector control‑surveillance. Parasites and Vectors, 2021.1756-3305https://www.arca.fiocruz.br/handle/icict/4964210.1186/s13071-021-04954-5Fundação de Amparo à Pesquisa do Estado da Bahia (FAPESB) # 014 2013 (PET0023/2013), PROEP/CPqGM, process 400904/2013–6, Fiocruz Bahia— IGM—scientific initiation scholarship.Fundação Oswaldo Cruz. Instituto Gonçalo Moniz. Salvador, BA. Brasil.Universidade de Brasília. Faculdade de Medicina. Núcleo de Medicina Tropical. Brasília, DF, Brasil.Ministério da Saúde. Secretaria de Vigilância em Saúde. Coordenação Geral de Vigilância de Zoonoses e Doenças de Transmissão Vetorial. Brasília, DF, Brasil.Fundação Oswaldo Cruz. Instituto Gonçalo Moniz. Salvador, BA. Brasil.Instituto de Tecnologias da Saúde. Centro Universitário. Salvador, BA, Brasil.Secretaria de Saúde do Estado da Bahia. Laboratório Central de Saúde Pública Prof. Gonçalo Moniz. Salvador, BA, Brasil.Secretaria de Saúde do Estado da Bahia. Centro de Atenção à Saúde José Maria de Magalhães Neto. Salvador, BA, Brasil.Secretaria de Saúde do Estado da Bahia. Centro de Atenção à Saúde José Maria de Magalhães Neto. Salvador, BA, Brasil.Universidade Salvador. Salvador, BA, Brasil.Universidade de Brasília. Faculdade de Medicina. Núcleo de Medicina Tropical. Brasília, DF, Brasil / Universidade de Brasília. Faculdade de Medicina. Laboratório de Parasitologia Médica e Biologia de Vetores. Brasília, DF, Brasil.Fundação Oswaldo Cruz. Instituto Gonçalo Moniz. Salvador, BA. Brasil / Universidade Federal da Bahia. Faculdade de Medicina da Bahia. Salvador, BA, Brasil / Yale University. Yale School of Public Health, New Haven, CT, USA..Triatomine bugs transmit Chagas disease across Latin America, where vector control-surveillance is increasingly decentralized. Locally run systems often deal with highly diverse native-vector faunas—plus, in some areas, domestic populations of non-native species. Flexible entomological-risk indicators that cover native and nonnative vectors and can support local decision-making are therefore needed. Methods: We present a local-scale entomological-risk score (“TriatoScore”) that leverages and builds upon information on the ecology-behavior and distribution-biogeography of individual triatomine bug species. We illustrate our approach by calculating TriatoScores for the 417 municipalities of Bahia state, Brazil. For this, we (i) listed all triatomine bug species recorded statewide; (ii) derived a “species relevance score” reflecting whether each species is native/ non-native and, if native, whether/how often it invades/colonizes dwellings; (iii) mapped each species’ presence by municipality; (iv) for native vectors, weighted presence by the proportion of municipal territory within ecoregions occupied by each species; (v) multiplied “species relevance score” × “weighted presence” to get species-specific “weighted scores”; and (vi) summed “weighted scores” across species to get municipal TriatoScores. Using standardized TriatoScores, we then grouped municipalities into high/moderate/low entomological-risk strata. Results: TriatoScores were higher in municipalities dominated by dry-to-semiarid ecoregions than in those dominated by savanna-grassland or, especially, moist-forest ecoregions. Bahia’s native triatomines can maintain high to moderate risk of vector-borne Chagas disease in 318 (76.3%) municipalities. Historical elimination of Triatoma infestans from 125 municipalities reduced TriatoScores by ~ 27% (range, 20–44%); eight municipalities reported T. infestans since Bahia was certified free of Trypanosoma cruzi transmission by this non-native species. Entomological-risk strata based on TriatoScores agreed well with Bahia’s official disease-risk strata, but TriatoScores suggest that the official classification likely underestimates risk in 42 municipalities. Of 152 municipalities failing to report triatomines in 2006– 2019, two and 71 had TriatoScores corresponding to, respectively, high and moderate entomological risk. Conclusions: TriatoScore can help control-surveillance managers to flexibly assess and stratify the entomological risk of Chagas disease at operationally relevant scales. Integrating eco-epidemiological, demographic, socioeconomic, or operational data (on, e.g., local-scale dwelling-infestation or vector-infection frequencies, land-use change and urbanization, housing conditions, poverty, or the functioning of control-surveillance systems) is also straightforward. TriatoScore may thus become a useful addition to the triatomine bug control-surveillance toolbox.engBMCDoença de ChagasTriatominaeControle de vetoresVigilância de vetoresEstratificaçãoChagas diseaseTriatominaeVector controlVector surveillanceRisk stratificationTriatoScore: an entomological‑risk score for Chagas disease vector control‑surveillanceinfo:eu-repo/semantics/publishedVersioninfo:eu-repo/semantics/articleinfo:eu-repo/semantics/openAccessreponame:Repositório Institucional da FIOCRUZ (ARCA)instname:Fundação Oswaldo Cruz (FIOCRUZ)instacron:FIOCRUZLICENSElicense.txtlicense.txttext/plain; charset=utf-83097https://www.arca.fiocruz.br/bitstream/icict/49642/1/license.txt36b51ef91c52b5338d9d29ba0cc807bcMD51ORIGINALRibeiro Junior, GilmarTriatoScore....pdfRibeiro Junior, GilmarTriatoScore....pdfapplication/pdf4028179https://www.arca.fiocruz.br/bitstream/icict/49642/2/Ribeiro%20Junior%2c%20GilmarTriatoScore....pdf93a9f9476a78875a8b9f34d32fb8ac62MD52icict/496422023-03-15 14:34:29.776oai:www.arca.fiocruz.br:icict/49642Q0VTU8ODTyBOw4NPIEVYQ0xVU0lWQSBERSBESVJFSVRPUyBBVVRPUkFJUw0KDQpBbmEgTWFyaWEgRmlzY2luYSBTYW1wYWlvLCBDUEY6IDA2NS40MzEuMDM1LTE1LCB2aW5jdWxhZG8gYSBDUHFHTSAtIENlbnRybyBkZSBQZXNxdWlzYXMgR29uw6dhbG8gTW9uaXoKCkFvIGFjZWl0YXIgb3MgVEVSTU9TIGUgQ09OREnDh8OVRVMgZGVzdGEgQ0VTU8ODTywgbyBBVVRPUiBlL291IFRJVFVMQVIgZGUgZGlyZWl0b3MKYXV0b3JhaXMgc29icmUgYSBPQlJBIGRlIHF1ZSB0cmF0YSBlc3RlIGRvY3VtZW50bzoKCigxKSBDRURFIGUgVFJBTlNGRVJFLCB0b3RhbCBlIGdyYXR1aXRhbWVudGUsIMOgIEZJT0NSVVogLSBGVU5EQcOHw4NPIE9TV0FMRE8gQ1JVWiwgZW0KY2Fyw6F0ZXIgcGVybWFuZW50ZSwgaXJyZXZvZ8OhdmVsIGUgTsODTyBFWENMVVNJVk8sIHRvZG9zIG9zIGRpcmVpdG9zIHBhdHJpbW9uaWFpcyBOw4NPCkNPTUVSQ0lBSVMgZGUgdXRpbGl6YcOnw6NvIGRhIE9CUkEgYXJ0w61zdGljYSBlL291IGNpZW50w61maWNhIGluZGljYWRhIGFjaW1hLCBpbmNsdXNpdmUgb3MgZGlyZWl0b3MKZGUgdm96IGUgaW1hZ2VtIHZpbmN1bGFkb3Mgw6AgT0JSQSwgZHVyYW50ZSB0b2RvIG8gcHJhem8gZGUgZHVyYcOnw6NvIGRvcyBkaXJlaXRvcyBhdXRvcmFpcywgZW0KcXVhbHF1ZXIgaWRpb21hIGUgZW0gdG9kb3Mgb3MgcGHDrXNlczsKCigyKSBBQ0VJVEEgcXVlIGEgY2Vzc8OjbyB0b3RhbCBuw6NvIGV4Y2x1c2l2YSwgcGVybWFuZW50ZSBlIGlycmV2b2fDoXZlbCBkb3MgZGlyZWl0b3MgYXV0b3JhaXMKcGF0cmltb25pYWlzIG7Do28gY29tZXJjaWFpcyBkZSB1dGlsaXphw6fDo28gZGUgcXVlIHRyYXRhIGVzdGUgZG9jdW1lbnRvIGluY2x1aSwgZXhlbXBsaWZpY2F0aXZhbWVudGUsCm9zIGRpcmVpdG9zIGRlIGRpc3BvbmliaWxpemHDp8OjbyBlIGNvbXVuaWNhw6fDo28gcMO6YmxpY2EgZGEgT0JSQSwgZW0gcXVhbHF1ZXIgbWVpbyBvdSB2ZcOtY3VsbywKaW5jbHVzaXZlIGVtIFJlcG9zaXTDs3Jpb3MgRGlnaXRhaXMsIGJlbSBjb21vIG9zIGRpcmVpdG9zIGRlIHJlcHJvZHXDp8OjbywgZXhpYmnDp8OjbywgZXhlY3XDp8OjbywKZGVjbGFtYcOnw6NvLCByZWNpdGHDp8OjbywgZXhwb3Npw6fDo28sIGFycXVpdmFtZW50bywgaW5jbHVzw6NvIGVtIGJhbmNvIGRlIGRhZG9zLCBwcmVzZXJ2YcOnw6NvLCBkaWZ1c8OjbywKZGlzdHJpYnVpw6fDo28sIGRpdnVsZ2HDp8OjbywgZW1wcsOpc3RpbW8sIHRyYWR1w6fDo28sIGR1YmxhZ2VtLCBsZWdlbmRhZ2VtLCBpbmNsdXPDo28gZW0gbm92YXMgb2JyYXMgb3UKY29sZXTDom5lYXMsIHJldXRpbGl6YcOnw6NvLCBlZGnDp8OjbywgcHJvZHXDp8OjbyBkZSBtYXRlcmlhbCBkaWTDoXRpY28gZSBjdXJzb3Mgb3UgcXVhbHF1ZXIgZm9ybWEgZGUKdXRpbGl6YcOnw6NvIG7Do28gY29tZXJjaWFsOwoKKDMpIFJFQ09OSEVDRSBxdWUgYSBjZXNzw6NvIGFxdWkgZXNwZWNpZmljYWRhIGNvbmNlZGUgw6AgRklPQ1JVWiAtIEZVTkRBw4fDg08gT1NXQUxETwpDUlVaIG8gZGlyZWl0byBkZSBhdXRvcml6YXIgcXVhbHF1ZXIgcGVzc29hIOKAkyBmw61zaWNhIG91IGp1csOtZGljYSwgcMO6YmxpY2Egb3UgcHJpdmFkYSwgbmFjaW9uYWwgb3UKZXN0cmFuZ2VpcmEg4oCTIGEgYWNlc3NhciBlIHV0aWxpemFyIGFtcGxhbWVudGUgYSBPQlJBLCBzZW0gZXhjbHVzaXZpZGFkZSwgcGFyYSBxdWFpc3F1ZXIKZmluYWxpZGFkZXMgbsOjbyBjb21lcmNpYWlzOwoKKDQpIERFQ0xBUkEgcXVlIGEgb2JyYSDDqSBjcmlhw6fDo28gb3JpZ2luYWwgZSBxdWUgw6kgbyB0aXR1bGFyIGRvcyBkaXJlaXRvcyBhcXVpIGNlZGlkb3MgZSBhdXRvcml6YWRvcywKcmVzcG9uc2FiaWxpemFuZG8tc2UgaW50ZWdyYWxtZW50ZSBwZWxvIGNvbnRlw7pkbyBlIG91dHJvcyBlbGVtZW50b3MgcXVlIGZhemVtIHBhcnRlIGRhIE9CUkEsCmluY2x1c2l2ZSBvcyBkaXJlaXRvcyBkZSB2b3ogZSBpbWFnZW0gdmluY3VsYWRvcyDDoCBPQlJBLCBvYnJpZ2FuZG8tc2UgYSBpbmRlbml6YXIgdGVyY2Vpcm9zIHBvcgpkYW5vcywgYmVtIGNvbW8gaW5kZW5pemFyIGUgcmVzc2FyY2lyIGEgRklPQ1JVWiAtIEZVTkRBw4fDg08gT1NXQUxETyBDUlVaIGRlCmV2ZW50dWFpcyBkZXNwZXNhcyBxdWUgdmllcmVtIGEgc3Vwb3J0YXIsIGVtIHJhesOjbyBkZSBxdWFscXVlciBvZmVuc2EgYSBkaXJlaXRvcyBhdXRvcmFpcyBvdQpkaXJlaXRvcyBkZSB2b3ogb3UgaW1hZ2VtLCBwcmluY2lwYWxtZW50ZSBubyBxdWUgZGl6IHJlc3BlaXRvIGEgcGzDoWdpbyBlIHZpb2xhw6fDtWVzIGRlIGRpcmVpdG9zOwoKKDUpIEFGSVJNQSBxdWUgY29uaGVjZSBhIFBvbMOtdGljYSBJbnN0aXR1Y2lvbmFsIGRlIEFjZXNzbyBBYmVydG8gZGEgRklPQ1JVWiAtIEZVTkRBw4fDg08KT1NXQUxETyBDUlVaIGUgYXMgZGlyZXRyaXplcyBwYXJhIG8gZnVuY2lvbmFtZW50byBkbyByZXBvc2l0w7NyaW8gaW5zdGl0dWNpb25hbCBBUkNBLgoKQSBQb2zDrXRpY2EgSW5zdGl0dWNpb25hbCBkZSBBY2Vzc28gQWJlcnRvIGRhIEZJT0NSVVogLSBGVU5EQcOHw4NPIE9TV0FMRE8gQ1JVWiByZXNlcnZhCmV4Y2x1c2l2YW1lbnRlIGFvIEFVVE9SIG9zIGRpcmVpdG9zIG1vcmFpcyBlIG9zIHVzb3MgY29tZXJjaWFpcyBzb2JyZSBhcyBvYnJhcyBkZSBzdWEgYXV0b3JpYQplL291IHRpdHVsYXJpZGFkZSwgc2VuZG8gb3MgdGVyY2Vpcm9zIHVzdcOhcmlvcyByZXNwb25zw6F2ZWlzIHBlbGEgYXRyaWJ1acOnw6NvIGRlIGF1dG9yaWEgZSBtYW51dGVuw6fDo28KZGEgaW50ZWdyaWRhZGUgZGEgT0JSQSBlbSBxdWFscXVlciB1dGlsaXphw6fDo28uCgpBIFBvbMOtdGljYSBJbnN0aXR1Y2lvbmFsIGRlIEFjZXNzbyBBYmVydG8gZGEgRklPQ1JVWiAtIEZVTkRBw4fDg08gT1NXQUxETyBDUlVaCnJlc3BlaXRhIG9zIGNvbnRyYXRvcyBlIGFjb3Jkb3MgcHJlZXhpc3RlbnRlcyBkb3MgQXV0b3JlcyBjb20gdGVyY2Vpcm9zLCBjYWJlbmRvIGFvcyBBdXRvcmVzCmluZm9ybWFyIMOgIEluc3RpdHVpw6fDo28gYXMgY29uZGnDp8O1ZXMgZSBvdXRyYXMgcmVzdHJpw6fDtWVzIGltcG9zdGFzIHBvciBlc3RlcyBpbnN0cnVtZW50b3MuCg==Repositório InstitucionalPUBhttps://www.arca.fiocruz.br/oai/requestrepositorio.arca@fiocruz.bropendoar:21352023-03-15T17:34:29Repositório Institucional da FIOCRUZ (ARCA) - Fundação Oswaldo Cruz (FIOCRUZ)false
dc.title.pt_BR.fl_str_mv TriatoScore: an entomological‑risk score for Chagas disease vector control‑surveillance
title TriatoScore: an entomological‑risk score for Chagas disease vector control‑surveillance
spellingShingle TriatoScore: an entomological‑risk score for Chagas disease vector control‑surveillance
Ribeiro Junior, Gilmar
Doença de Chagas
Triatominae
Controle de vetores
Vigilância de vetores
Estratificação
Chagas disease
Triatominae
Vector control
Vector surveillance
Risk stratification
title_short TriatoScore: an entomological‑risk score for Chagas disease vector control‑surveillance
title_full TriatoScore: an entomological‑risk score for Chagas disease vector control‑surveillance
title_fullStr TriatoScore: an entomological‑risk score for Chagas disease vector control‑surveillance
title_full_unstemmed TriatoScore: an entomological‑risk score for Chagas disease vector control‑surveillance
title_sort TriatoScore: an entomological‑risk score for Chagas disease vector control‑surveillance
author Ribeiro Junior, Gilmar
author_facet Ribeiro Junior, Gilmar
Franch, Fernando Abad
Sousa, Orlando M. F. de
Santos, Carlos G. S. dos
Fonseca, Eduardo O. L.
Santos, Roberto F. dos
Cunha, Gabriel M.
Carvalho, Cristiane M. M. de
Reis, Renato B.
Gonçalves, Rodrigo Gurgel
Reis, Mitermayer Galvão dos
author_role author
author2 Franch, Fernando Abad
Sousa, Orlando M. F. de
Santos, Carlos G. S. dos
Fonseca, Eduardo O. L.
Santos, Roberto F. dos
Cunha, Gabriel M.
Carvalho, Cristiane M. M. de
Reis, Renato B.
Gonçalves, Rodrigo Gurgel
Reis, Mitermayer Galvão dos
author2_role author
author
author
author
author
author
author
author
author
author
dc.contributor.author.fl_str_mv Ribeiro Junior, Gilmar
Franch, Fernando Abad
Sousa, Orlando M. F. de
Santos, Carlos G. S. dos
Fonseca, Eduardo O. L.
Santos, Roberto F. dos
Cunha, Gabriel M.
Carvalho, Cristiane M. M. de
Reis, Renato B.
Gonçalves, Rodrigo Gurgel
Reis, Mitermayer Galvão dos
dc.subject.other.pt_BR.fl_str_mv Doença de Chagas
Triatominae
Controle de vetores
Vigilância de vetores
Estratificação
topic Doença de Chagas
Triatominae
Controle de vetores
Vigilância de vetores
Estratificação
Chagas disease
Triatominae
Vector control
Vector surveillance
Risk stratification
dc.subject.en.pt_BR.fl_str_mv Chagas disease
Triatominae
Vector control
Vector surveillance
Risk stratification
description Fundação de Amparo à Pesquisa do Estado da Bahia (FAPESB) # 014 2013 (PET0023/2013), PROEP/CPqGM, process 400904/2013–6, Fiocruz Bahia— IGM—scientific initiation scholarship.
publishDate 2021
dc.date.accessioned.fl_str_mv 2021-11-03T15:10:11Z
dc.date.available.fl_str_mv 2021-11-03T15:10:11Z
dc.date.issued.fl_str_mv 2021
dc.type.status.fl_str_mv info:eu-repo/semantics/publishedVersion
dc.type.driver.fl_str_mv info:eu-repo/semantics/article
format article
status_str publishedVersion
dc.identifier.citation.fl_str_mv RIBEIRO JU IOR, Gilmar et al. TriatoScore: an entomological‑risk score for Chagas disease vector control‑surveillance. Parasites and Vectors, 2021.
dc.identifier.uri.fl_str_mv https://www.arca.fiocruz.br/handle/icict/49642
dc.identifier.issn.pt_BR.fl_str_mv 1756-3305
dc.identifier.eissn.none.fl_str_mv 10.1186/s13071-021-04954-5
identifier_str_mv RIBEIRO JU IOR, Gilmar et al. TriatoScore: an entomological‑risk score for Chagas disease vector control‑surveillance. Parasites and Vectors, 2021.
1756-3305
10.1186/s13071-021-04954-5
url https://www.arca.fiocruz.br/handle/icict/49642
dc.language.iso.fl_str_mv eng
language eng
dc.rights.driver.fl_str_mv info:eu-repo/semantics/openAccess
eu_rights_str_mv openAccess
dc.publisher.none.fl_str_mv BMC
publisher.none.fl_str_mv BMC
dc.source.none.fl_str_mv reponame:Repositório Institucional da FIOCRUZ (ARCA)
instname:Fundação Oswaldo Cruz (FIOCRUZ)
instacron:FIOCRUZ
instname_str Fundação Oswaldo Cruz (FIOCRUZ)
instacron_str FIOCRUZ
institution FIOCRUZ
reponame_str Repositório Institucional da FIOCRUZ (ARCA)
collection Repositório Institucional da FIOCRUZ (ARCA)
bitstream.url.fl_str_mv https://www.arca.fiocruz.br/bitstream/icict/49642/1/license.txt
https://www.arca.fiocruz.br/bitstream/icict/49642/2/Ribeiro%20Junior%2c%20GilmarTriatoScore....pdf
bitstream.checksum.fl_str_mv 36b51ef91c52b5338d9d29ba0cc807bc
93a9f9476a78875a8b9f34d32fb8ac62
bitstream.checksumAlgorithm.fl_str_mv MD5
MD5
repository.name.fl_str_mv Repositório Institucional da FIOCRUZ (ARCA) - Fundação Oswaldo Cruz (FIOCRUZ)
repository.mail.fl_str_mv repositorio.arca@fiocruz.br
_version_ 1798324673740537856