Para uma compreensão da Clausura Monástica e Emparedamento enquanto fenómenos históricos e religiosos

Detalhes bibliográficos
Autor(a) principal: Dias, Paula Barata
Data de Publicação: 2015
Tipo de documento: Artigo
Idioma: por
Título da fonte: Repositório Científico de Acesso Aberto de Portugal (Repositórios Cientìficos)
Texto Completo: https://doi.org/10.4000/medievalista.1127
Resumo: The closure, voluntary or involuntary under the ground, in a tomb, a cave or between tight walls, is an ancient practice, crossing various times and places in the history of man, both as punishment, propitiatory sacrifice or funerary ritual. In all these cases, the religious background is present. In this article we investigate the relations between the enclosure and the walling as parts of an universal religious language and we explore the manifestations of self closure and desired walling which took place in a particular moment of increasing ascetic and monastic movements of the history of Christianity. Far from being exhaustive in enumerating concrete cases of closure and walling in, we intent to present reasons for the progressive feminization of this phenomenon well documented in the medieval world.   Bibliography Sources ATANÁSIO DE ALEXANDRIA - Vie d’Antoine. Ed. Gerhardus Johannes Marinus BARTELINK. Paris: Le Cerf, 1994. CESÁRIO DE ARLES (SANTO) - Oeuvres Monastiques. Ed. Adalbert DE VOGÜÉ e Joël COURREAU. Tomo I. Paris: Le Cerf, 1988. “Codex Theodosianus”. in Theodosiani libri XVI cum Constitutionibus Sirmondianis et Leges novellae ad Theodosianum pertinentes. Ed. Theodor MOMMSEM e Paul Martin MEYER. Berlim: Akademie der Wissenschaften, 1905 (disponível em linha http://droitromain.upmf-grenoble.fr/Constitutiones/codtheod.html). Concilia Galliae A. 314-A. 506. Ed. C. munier. Turnhout: Brepols, “Corpus Christianorum Series Latina 148”, 1963. Concilios Visigoticos e Hispano-romanos. Ed. José S. VIVES, Tomás MARÍN MARTÍNEZ e Gonzalo MARTÍNEZ DÍEZ. Barcelona-Madrid: CSIC, 1963. Corpus inscriptionum latinarum. Vol. I: Inscriptiones Latinae antiquissimae ad C. Caesaris mortem, pars II, fasc. I: Inscriptiones Latinae antiquissimae. Ed. Th. MOMMSEN, W. HENZEN, CHR. HUELSEN. Consilio et auctoritate Academiae Litterarum Regiae Borussicae editum. Berlim: Berlin-Brandenburgischen Akademie der Wissenschaften, 1918 (disponível em linha http://arachne.uni-koeln.de /drupal/?q=de/node/291). DINIS O PEQUENO – “Vitae Thaisis Meretricis”. In MIGNE, J. P. (ed.) – Patrologia Latina. Tomo LXIII. Paris, 1849, cols. 662-663 (disponível em www.documentacatholicaomnia.eu/04z/z_0500-0600__Auctor_Incertus__ Vita_Sanctae_Thaisis_Meretricis__MLT.pdf.html). DION CÁSSIO – Dio’s Roman History. Ed. Ernest CARY e Herbert B. FOSTER. TomoVII. Harvard: Loeb Classical Library, 1981. EULÓGIO DE CÓRDOVA – “Memoriale Sanctorum, Documentum Martyriale y liber de apologeticus martyyrum”. in Corpus scriptorium Mozarabicum. Ed. Juan GIL FERNÁNDEZ. Tomo II. Madrid: CSIC – Instituto Antonio de Nebrija, 1973. FRUTUOSO (SANTO) – “Regra dos Monges”. Ed. Paula Barata DIAS. in Os Textos Monasticos de Ambiente Frutuosiano (séc. VII). 2 vols. Coimbra: Fundação Mariana Seixas, 2009, pp. 430-437. GREGÓRIO DE TOURS (SANTO) – Historia Francorum Libri X. Ed. Bruno KRUSH. in Monumenta Germaniae Histrica. Scriptores Rerum Merovingiarum. Editio Noua. Tomo I, 1.Hanoverae: impensis Bibliopolii Hahniani, 1969, pp. 358-395 (disponível em www.dmgh.de/de/fs1/object/display.html?zoom=1.00& sortIndex=010). GREGÓRIO MAGNO (SANTO) – “S. P. Benedictus Monachorum Omnium Occidentalium Caput et Sospitator (ex Libro II Dialogorum S. Gregorii Magni excerpta)”.in Migne, J. P. (ed.) – Patrologia Latina. Tomo LXVI. Paris, 1859, cols. 125-204. Historia monachorum in Aegypto. Édition critique du texte grec et traduction annotée par A.-J. FESTUGIÈRE. Bruxelles: Socièté des Bollandistes, 1971). JERÓNIMO (SANTO) – Epistolario. 2 vols. Ed. Juan bautista valero. Madrid: Biblioteca de Auctores Cristianos, 1993. Paládio – Historia Lausiaca. in MIGNE, J. P. (ed.) – Patrologia Latina. Tomo LXXIII. Paris, 1849, cols. 1091-1218 (Disponível em: www.documentacatholicaomnia. eu/02m/0500-0600,_Palladius_Helenopolis_Episcopus,_Historia_Lausica_ [Interprete_Gentiano_Harveto],_MLT.pdf). PLÍNIO O MOÇO – Pliny Letters and Panegyricus. Tomo II. Ed. Betty RADICE. Harvard: Loeb Classical Library 1972.  RIELVAUX, Aelredo de – De institutis reclusarum. Ed. C. H. TALBOT. In Opera omia. Vol. I. Turnholt: Brepols, 1971, pp. 635-682. RUTÍLIO NAMACIANO - Sur son Retour. Texte établi et traduit par Jules VESSEREAU et François PRÉCHAC. Paris: Les Belles Lettres, 1933. Sanctos Padres Españoles II: San Leandro, San Isidoro, San Fructuoso; Reglas Monasticas de la España visigoda; Los tres libros de las “Sentencias”. Ed. Julio CAMPOS RUIZ y Ismael ROCA MELIÁ. Madrid, Biblioteca de Auctores Cristianos, 1971. SIRÍCIO (PAPA) – Epistola Decretalis. in Migne, J. P. (ed.) – Patrologia Latina. Tomo XIII. Paris, 1845, cols. 1131-1143. SÓFOCLES – Sophocles Oedipus the King, Oedipus at Colonus, Antigone. Tomo I. Ed. F. STORR. Harvard: Loeb Classical Library, 1977. SOFRÓNIO DE JERUSALÉM (SANTO) – PAULO DIÁCONO (versão latina) – "Vitae Sanctae Mariae Aegypticae Meretricis Latina uersio. (século IX)". in Patrologia Latina. Tomo LXXII. Paris, 1849, cols. 671-690 (Disponível em www.documentacatholicaomnia.eu/04z/z_0500-0600__Sophronius_ Jerosolymitanus_Episcopus__Vita_S_Mariae_Aegypticae_Meretricis_ [Pauolo_Diacono]__MLT.pdf.html). SULPÍCIO SEVERO – Vie de Saint Martin. Ed. J. FONTAINE. Tomo I. Paris: Le Cerf, 1967. TITO LÍVIO – Livy History of Rome. Ed. B. O. FOSTER.Volumes I e V. Harvard: Loeb Classical Library, 1976. TUCÍDIDES – Thucidides II, Books III and IV. Ed. C. F. SMITH. Harvard: Loeb Classical Library, 1988. VENÂNCIO FORTUNATO – Poèmes. Ed. Marc REYDELLET. Tomo II: Livres V-VIII. Paris: Les Belles Lettres, 1998. La Vida de San Fructuoso de Braga. Estudio y edición crítica por Manuel C. DIAZ Y DIAZ. Braga: Diário do Minho, 1974. De Vita Sanctae Radegundis Liber II. Ed. Bruno KRUSH. in Monumenta Germaniae Historica. Scriptores Rerum Merovingiarum. Editio Noua. Tomo II. Hanoverae: impensis Bibliopolii Hahniani, 1969, pp. 358-395 (disponível em www.dmgh.de/de/fs1/object/display.html?zoom=1.00&sortIndex=010). VORAGINE, Jacob de – Legenda Aurea. Édition critique (du texte latin) par Giovanni Paolo Maggioni. Firenze: Sismel - Ed. del Galluzzo, 1998. Trad. port.:VORAGINE, Tiago de – Legenda Áurea. Porto: Ed. Civilização, 2004.   Studies BENVENUTI, Ana – “Velut in sepulchro: cellane e recluse nella tradizione agiografica italiana”. BOESH GAJANO, Sofia e SEBASTIANI, Lucia (ed.) – Culto dei santi, istituzioni e classi sociali in età preindustriale. Roma-L'Aquila: Japadre, 1984, pp. 365-456. BOLTON, Brenda M. – “Mulieres Sanctae”. in STUARD, Susan Moscher (ed.) – Women in Medieval Society. Filadelfia: University of Pennsylvania Press, 1976, pp. 141-154. CASAGRANDE, Giovanna et al. (eds.) – “Visibilità” delle donne tra Medioevo ad Età Moderna: carte private e pubbliche apparenze, lusso e prescrizioni. in Annali della Facoltà di Lettere e Filosofia dell’Università degli Studi di Perugia, 2. Studi Storico-Antropologici. vol. XXXIV-XXXV, nuova serie volume XX-XXI, 1996/1997-1997/1998. CAVERO DOMÍNGUEZ, Gregoria – Inclusa inter Parietes. La reclusión voluntaria en la España medieval. Toulouse: Méridiennes, 2010. COOPER, Kate – The Virgin and the Bride: Idealised womanhood in Late Antiquity. Cambridge-Massachusetts: Harvard University Press, 1996. CRISTIANI, Marta – “La sainteté féminine du haut Moyen Âge. Biographie et valeurs”, in Les fonctions des saints dans le monde occidental (IIIe-XIIIe siècle), Actes du Colloque organisè par l’École française de Rome avec le concours de l´Universitè de Rome “la Sapienza”, Rome 27-29 ottobre, 1988. Roma: École Française de Rome, 1991, pp. 385-434. CULHAM,  Phyllis – "Women in the Roman Republic". in The Cambridge Companion to the Roman Republic. Cambridge: Cambridge University Press, 2004, pp. 139-159. DIAS, Paula Barata – "A mulher romana: uma proposta didáctica". in II Colóquio Clássico – Actas. Aveiro: Universidade de Aveiro, 1997, pp. 297-328. DIAS, Paula Barata – “As memórias de Agripina de Seomara da Veiga Ferreira ou como rebilitar uma personagem”. in Raízes greco-latinas da cultura portuguesa. Actas do I Congresso da APEC. Coimbra: Associação Portuguesa de Estudos Clássicos, 1999, pp. 381-394. DIAS, Paula Barata – “A influência do cristianismo no conceito de casamento e da vida privada na Antiguidade Tardia”. in Ágora. Estudos Clássicos em Debate. 6 (2004), pp. 99-133. EARLE, Mary C. – The Desert Mothers: Spiritual Practices from the Women of the Wilderness. Harrisburg: Morehouse Publishing, 2007. GUILLAUMONT, Antoine – “Le nom des Agapètes”. in Aux origines du monachisme chrétien. Pour une phénoménologie do monachisme. Bégrolles-en-Mauges: Abbaye de Bellefontaine, 1979, pp. 38-45. JOHNSTON, William M. – "Desert Mothers". in Encyclopedia of Monasticism. Vol. 1. Chigado –London: Fitzroy Dearborn Publishers, 2000, pp. 373-374. KING, Margot – The Desert Mothers, A Survey of the Feminine Anchoretic Tradition in Western Europe Saskaton, Sask: Peregrina Publishing, 1989. L’HERMITE-LECLERCQ, Paulette – “Aelred de Rielvaux, la recluse et la mort d’après le De Vita inclusarum“. in Moines et moniales face a la mort. Actes du Colloque de Lille, 2-4 Octobre 1992. Paris- Lille : Centre d'archéologie et d'histoire médiévales des établissements religieux, 1993, pp. 51-65. L’HERMITE-LECLERCQ, Paulette –“La reclusion volontaire au Moyen Âge: une institution religieuse spécialement féminine”, in La condición de la mujer en la Edad Media. Actes du Colloque hispano-français de la Casa de Velázquez, Madrid, 1984, Madrid: Universidad Complutense, 1986, pp. 135-154. L’HERMITE-LECLERCQ, Paulette – L’Église et les femmes dans l´Occident chrétien, des origines à la fin du Moyen Âge, Turnhout : Brepols, 1997. McAVOY, Liz Herbert; HUGHES-EDWARDS, Mari – Anchorites, Wombs and Tombs. Intersections of Gender and Enclosure in the Middle Ages. Cardiff: The University of Walles Press, 2005. MILLER, Patricia Cox – Desert Mothers: Women Ascetics in Early Christianity. Translations from greek texts. Washington D.C.: The Catholic University of America Press, 2005. ORELLANA, Marcos Antonio – Tratado Historico-Apologético de las mujeres emparedadas. Valencia: Imprenta de la Casa de Beneficencia, 1887. RAWSON, Beryl – “Finding Roman Women”. in ROSENSTEIN, Natan; MORSTEIN-MARX, Robert (ed.) – A Companion to the Roman Republic. Malden MA: Blackwell Publishing, 2006, pp. 324-340. SAINSAULIEU, Jean – "Ermites". in LECLERCQ, Jean (dir.) – Dictionnaire d'Histoire et de Geographie Ecclésiastique. Tomo XV. Paris : Letouze, 1963, col. 773. SAWYER, Deborah F. – “Sisters in Christ or daughters of Eve?”. in Women and Religion in the first Christian Centuries. New York: Routledge, 1998, pp. 146-157. VITALE, Geoffrey – Anthropology of childwood and youth. International and Historical Perspectives. Lanham: Lexinglton Books, 2014.
id RCAP_f9418a67553d1032ee360a5243d6a82f
oai_identifier_str oai:ojs2.medteste.fcsh.unl.pt:article/202
network_acronym_str RCAP
network_name_str Repositório Científico de Acesso Aberto de Portugal (Repositórios Cientìficos)
repository_id_str 7160
spelling Para uma compreensão da Clausura Monástica e Emparedamento enquanto fenómenos históricos e religiososReligion; enclosure; walling in; women; monastic lifeReligião; clausura; emparedamento; mulher; monaquismoThe closure, voluntary or involuntary under the ground, in a tomb, a cave or between tight walls, is an ancient practice, crossing various times and places in the history of man, both as punishment, propitiatory sacrifice or funerary ritual. In all these cases, the religious background is present. In this article we investigate the relations between the enclosure and the walling as parts of an universal religious language and we explore the manifestations of self closure and desired walling which took place in a particular moment of increasing ascetic and monastic movements of the history of Christianity. Far from being exhaustive in enumerating concrete cases of closure and walling in, we intent to present reasons for the progressive feminization of this phenomenon well documented in the medieval world.   Bibliography Sources ATANÁSIO DE ALEXANDRIA - Vie d’Antoine. Ed. Gerhardus Johannes Marinus BARTELINK. Paris: Le Cerf, 1994. CESÁRIO DE ARLES (SANTO) - Oeuvres Monastiques. Ed. Adalbert DE VOGÜÉ e Joël COURREAU. Tomo I. Paris: Le Cerf, 1988. “Codex Theodosianus”. in Theodosiani libri XVI cum Constitutionibus Sirmondianis et Leges novellae ad Theodosianum pertinentes. Ed. Theodor MOMMSEM e Paul Martin MEYER. Berlim: Akademie der Wissenschaften, 1905 (disponível em linha http://droitromain.upmf-grenoble.fr/Constitutiones/codtheod.html). Concilia Galliae A. 314-A. 506. Ed. C. munier. Turnhout: Brepols, “Corpus Christianorum Series Latina 148”, 1963. Concilios Visigoticos e Hispano-romanos. Ed. José S. VIVES, Tomás MARÍN MARTÍNEZ e Gonzalo MARTÍNEZ DÍEZ. Barcelona-Madrid: CSIC, 1963. Corpus inscriptionum latinarum. Vol. I: Inscriptiones Latinae antiquissimae ad C. Caesaris mortem, pars II, fasc. I: Inscriptiones Latinae antiquissimae. Ed. Th. MOMMSEN, W. HENZEN, CHR. HUELSEN. Consilio et auctoritate Academiae Litterarum Regiae Borussicae editum. Berlim: Berlin-Brandenburgischen Akademie der Wissenschaften, 1918 (disponível em linha http://arachne.uni-koeln.de /drupal/?q=de/node/291). DINIS O PEQUENO – “Vitae Thaisis Meretricis”. In MIGNE, J. P. (ed.) – Patrologia Latina. Tomo LXIII. Paris, 1849, cols. 662-663 (disponível em www.documentacatholicaomnia.eu/04z/z_0500-0600__Auctor_Incertus__ Vita_Sanctae_Thaisis_Meretricis__MLT.pdf.html). DION CÁSSIO – Dio’s Roman History. Ed. Ernest CARY e Herbert B. FOSTER. TomoVII. Harvard: Loeb Classical Library, 1981. EULÓGIO DE CÓRDOVA – “Memoriale Sanctorum, Documentum Martyriale y liber de apologeticus martyyrum”. in Corpus scriptorium Mozarabicum. Ed. Juan GIL FERNÁNDEZ. Tomo II. Madrid: CSIC – Instituto Antonio de Nebrija, 1973. FRUTUOSO (SANTO) – “Regra dos Monges”. Ed. Paula Barata DIAS. in Os Textos Monasticos de Ambiente Frutuosiano (séc. VII). 2 vols. Coimbra: Fundação Mariana Seixas, 2009, pp. 430-437. GREGÓRIO DE TOURS (SANTO) – Historia Francorum Libri X. Ed. Bruno KRUSH. in Monumenta Germaniae Histrica. Scriptores Rerum Merovingiarum. Editio Noua. Tomo I, 1.Hanoverae: impensis Bibliopolii Hahniani, 1969, pp. 358-395 (disponível em www.dmgh.de/de/fs1/object/display.html?zoom=1.00& sortIndex=010). GREGÓRIO MAGNO (SANTO) – “S. P. Benedictus Monachorum Omnium Occidentalium Caput et Sospitator (ex Libro II Dialogorum S. Gregorii Magni excerpta)”.in Migne, J. P. (ed.) – Patrologia Latina. Tomo LXVI. Paris, 1859, cols. 125-204. Historia monachorum in Aegypto. Édition critique du texte grec et traduction annotée par A.-J. FESTUGIÈRE. Bruxelles: Socièté des Bollandistes, 1971). JERÓNIMO (SANTO) – Epistolario. 2 vols. Ed. Juan bautista valero. Madrid: Biblioteca de Auctores Cristianos, 1993. Paládio – Historia Lausiaca. in MIGNE, J. P. (ed.) – Patrologia Latina. Tomo LXXIII. Paris, 1849, cols. 1091-1218 (Disponível em: www.documentacatholicaomnia. eu/02m/0500-0600,_Palladius_Helenopolis_Episcopus,_Historia_Lausica_ [Interprete_Gentiano_Harveto],_MLT.pdf). PLÍNIO O MOÇO – Pliny Letters and Panegyricus. Tomo II. Ed. Betty RADICE. Harvard: Loeb Classical Library 1972.  RIELVAUX, Aelredo de – De institutis reclusarum. Ed. C. H. TALBOT. In Opera omia. Vol. I. Turnholt: Brepols, 1971, pp. 635-682. RUTÍLIO NAMACIANO - Sur son Retour. Texte établi et traduit par Jules VESSEREAU et François PRÉCHAC. Paris: Les Belles Lettres, 1933. Sanctos Padres Españoles II: San Leandro, San Isidoro, San Fructuoso; Reglas Monasticas de la España visigoda; Los tres libros de las “Sentencias”. Ed. Julio CAMPOS RUIZ y Ismael ROCA MELIÁ. Madrid, Biblioteca de Auctores Cristianos, 1971. SIRÍCIO (PAPA) – Epistola Decretalis. in Migne, J. P. (ed.) – Patrologia Latina. Tomo XIII. Paris, 1845, cols. 1131-1143. SÓFOCLES – Sophocles Oedipus the King, Oedipus at Colonus, Antigone. Tomo I. Ed. F. STORR. Harvard: Loeb Classical Library, 1977. SOFRÓNIO DE JERUSALÉM (SANTO) – PAULO DIÁCONO (versão latina) – "Vitae Sanctae Mariae Aegypticae Meretricis Latina uersio. (século IX)". in Patrologia Latina. Tomo LXXII. Paris, 1849, cols. 671-690 (Disponível em www.documentacatholicaomnia.eu/04z/z_0500-0600__Sophronius_ Jerosolymitanus_Episcopus__Vita_S_Mariae_Aegypticae_Meretricis_ [Pauolo_Diacono]__MLT.pdf.html). SULPÍCIO SEVERO – Vie de Saint Martin. Ed. J. FONTAINE. Tomo I. Paris: Le Cerf, 1967. TITO LÍVIO – Livy History of Rome. Ed. B. O. FOSTER.Volumes I e V. Harvard: Loeb Classical Library, 1976. TUCÍDIDES – Thucidides II, Books III and IV. Ed. C. F. SMITH. Harvard: Loeb Classical Library, 1988. VENÂNCIO FORTUNATO – Poèmes. Ed. Marc REYDELLET. Tomo II: Livres V-VIII. Paris: Les Belles Lettres, 1998. La Vida de San Fructuoso de Braga. Estudio y edición crítica por Manuel C. DIAZ Y DIAZ. Braga: Diário do Minho, 1974. De Vita Sanctae Radegundis Liber II. Ed. Bruno KRUSH. in Monumenta Germaniae Historica. Scriptores Rerum Merovingiarum. Editio Noua. Tomo II. Hanoverae: impensis Bibliopolii Hahniani, 1969, pp. 358-395 (disponível em www.dmgh.de/de/fs1/object/display.html?zoom=1.00&sortIndex=010). VORAGINE, Jacob de – Legenda Aurea. Édition critique (du texte latin) par Giovanni Paolo Maggioni. Firenze: Sismel - Ed. del Galluzzo, 1998. Trad. port.:VORAGINE, Tiago de – Legenda Áurea. Porto: Ed. Civilização, 2004.   Studies BENVENUTI, Ana – “Velut in sepulchro: cellane e recluse nella tradizione agiografica italiana”. BOESH GAJANO, Sofia e SEBASTIANI, Lucia (ed.) – Culto dei santi, istituzioni e classi sociali in età preindustriale. Roma-L'Aquila: Japadre, 1984, pp. 365-456. BOLTON, Brenda M. – “Mulieres Sanctae”. in STUARD, Susan Moscher (ed.) – Women in Medieval Society. Filadelfia: University of Pennsylvania Press, 1976, pp. 141-154. CASAGRANDE, Giovanna et al. (eds.) – “Visibilità” delle donne tra Medioevo ad Età Moderna: carte private e pubbliche apparenze, lusso e prescrizioni. in Annali della Facoltà di Lettere e Filosofia dell’Università degli Studi di Perugia, 2. Studi Storico-Antropologici. vol. XXXIV-XXXV, nuova serie volume XX-XXI, 1996/1997-1997/1998. CAVERO DOMÍNGUEZ, Gregoria – Inclusa inter Parietes. La reclusión voluntaria en la España medieval. Toulouse: Méridiennes, 2010. COOPER, Kate – The Virgin and the Bride: Idealised womanhood in Late Antiquity. Cambridge-Massachusetts: Harvard University Press, 1996. CRISTIANI, Marta – “La sainteté féminine du haut Moyen Âge. Biographie et valeurs”, in Les fonctions des saints dans le monde occidental (IIIe-XIIIe siècle), Actes du Colloque organisè par l’École française de Rome avec le concours de l´Universitè de Rome “la Sapienza”, Rome 27-29 ottobre, 1988. Roma: École Française de Rome, 1991, pp. 385-434. CULHAM,  Phyllis – "Women in the Roman Republic". in The Cambridge Companion to the Roman Republic. Cambridge: Cambridge University Press, 2004, pp. 139-159. DIAS, Paula Barata – "A mulher romana: uma proposta didáctica". in II Colóquio Clássico – Actas. Aveiro: Universidade de Aveiro, 1997, pp. 297-328. DIAS, Paula Barata – “As memórias de Agripina de Seomara da Veiga Ferreira ou como rebilitar uma personagem”. in Raízes greco-latinas da cultura portuguesa. Actas do I Congresso da APEC. Coimbra: Associação Portuguesa de Estudos Clássicos, 1999, pp. 381-394. DIAS, Paula Barata – “A influência do cristianismo no conceito de casamento e da vida privada na Antiguidade Tardia”. in Ágora. Estudos Clássicos em Debate. 6 (2004), pp. 99-133. EARLE, Mary C. – The Desert Mothers: Spiritual Practices from the Women of the Wilderness. Harrisburg: Morehouse Publishing, 2007. GUILLAUMONT, Antoine – “Le nom des Agapètes”. in Aux origines du monachisme chrétien. Pour une phénoménologie do monachisme. Bégrolles-en-Mauges: Abbaye de Bellefontaine, 1979, pp. 38-45. JOHNSTON, William M. – "Desert Mothers". in Encyclopedia of Monasticism. Vol. 1. Chigado –London: Fitzroy Dearborn Publishers, 2000, pp. 373-374. KING, Margot – The Desert Mothers, A Survey of the Feminine Anchoretic Tradition in Western Europe Saskaton, Sask: Peregrina Publishing, 1989. L’HERMITE-LECLERCQ, Paulette – “Aelred de Rielvaux, la recluse et la mort d’après le De Vita inclusarum“. in Moines et moniales face a la mort. Actes du Colloque de Lille, 2-4 Octobre 1992. Paris- Lille : Centre d'archéologie et d'histoire médiévales des établissements religieux, 1993, pp. 51-65. L’HERMITE-LECLERCQ, Paulette –“La reclusion volontaire au Moyen Âge: une institution religieuse spécialement féminine”, in La condición de la mujer en la Edad Media. Actes du Colloque hispano-français de la Casa de Velázquez, Madrid, 1984, Madrid: Universidad Complutense, 1986, pp. 135-154. L’HERMITE-LECLERCQ, Paulette – L’Église et les femmes dans l´Occident chrétien, des origines à la fin du Moyen Âge, Turnhout : Brepols, 1997. McAVOY, Liz Herbert; HUGHES-EDWARDS, Mari – Anchorites, Wombs and Tombs. Intersections of Gender and Enclosure in the Middle Ages. Cardiff: The University of Walles Press, 2005. MILLER, Patricia Cox – Desert Mothers: Women Ascetics in Early Christianity. Translations from greek texts. Washington D.C.: The Catholic University of America Press, 2005. ORELLANA, Marcos Antonio – Tratado Historico-Apologético de las mujeres emparedadas. Valencia: Imprenta de la Casa de Beneficencia, 1887. RAWSON, Beryl – “Finding Roman Women”. in ROSENSTEIN, Natan; MORSTEIN-MARX, Robert (ed.) – A Companion to the Roman Republic. Malden MA: Blackwell Publishing, 2006, pp. 324-340. SAINSAULIEU, Jean – "Ermites". in LECLERCQ, Jean (dir.) – Dictionnaire d'Histoire et de Geographie Ecclésiastique. Tomo XV. Paris : Letouze, 1963, col. 773. SAWYER, Deborah F. – “Sisters in Christ or daughters of Eve?”. in Women and Religion in the first Christian Centuries. New York: Routledge, 1998, pp. 146-157. VITALE, Geoffrey – Anthropology of childwood and youth. International and Historical Perspectives. Lanham: Lexinglton Books, 2014.O encerramento, voluntário ou involuntário sob o solo, num túmulo, gruta ou entre muros apertados é uma prática antiga e transversal em vários momentos da História do homem, tanto como punição, sacrifício propiciatório ou ritual funerário. Em qualquer dos casos, o fundamento religioso está presente. Neste artigo exploramos as relações entre a clausura e o emparedamento enquanto partes da linguagem religiosa do universal e as manifestações de clausura desejada e procurada que tiveram lugar no momento particular do desenvolvimento das correntes ascéticas e monásticas da história do cristianismo. Sem sermos exaustivos em relação aos casos concretos, pretendemos explicar as razões da progressiva feminização de um fenómeno bem documentado nas cidades e nos espaços da Idade Média.   Referências bibliográficas Fontes ATANÁSIO DE ALEXANDRIA - Vie d’Antoine. Ed. Gerhardus Johannes Marinus BARTELINK. Paris: Le Cerf, 1994. CESÁRIO DE ARLES (SANTO) - Oeuvres Monastiques. Ed. Adalbert DE VOGÜÉ e Joël COURREAU. Tomo I. Paris: Le Cerf, 1988. “Codex Theodosianus”. in Theodosiani libri XVI cum Constitutionibus Sirmondianis et Leges novellae ad Theodosianum pertinentes. Ed. Theodor MOMMSEM e Paul Martin MEYER. Berlim: Akademie der Wissenschaften, 1905 (disponível em linha http://droitromain.upmf-grenoble.fr/Constitutiones/codtheod.html). Concilia Galliae A. 314-A. 506. Ed. C. munier. Turnhout: Brepols, “Corpus Christianorum Series Latina 148”, 1963. Concilios Visigoticos e Hispano-romanos. Ed. José S. VIVES, Tomás MARÍN MARTÍNEZ e Gonzalo MARTÍNEZ DÍEZ. Barcelona-Madrid: CSIC, 1963. Corpus inscriptionum latinarum. Vol. I: Inscriptiones Latinae antiquissimae ad C. Caesaris mortem, pars II, fasc. I: Inscriptiones Latinae antiquissimae. Ed. Th. MOMMSEN, W. HENZEN, CHR. HUELSEN. Consilio et auctoritate Academiae Litterarum Regiae Borussicae editum. Berlim: Berlin-Brandenburgischen Akademie der Wissenschaften, 1918 (disponível em linha http://arachne.uni-koeln.de /drupal/?q=de/node/291). DINIS O PEQUENO – “Vitae Thaisis Meretricis”. In MIGNE, J. P. (ed.) – Patrologia Latina. Tomo LXIII. Paris, 1849, cols. 662-663 (disponível em www.documentacatholicaomnia.eu/04z/z_0500-0600__Auctor_Incertus__ Vita_Sanctae_Thaisis_Meretricis__MLT.pdf.html). DION CÁSSIO – Dio’s Roman History. Ed. Ernest CARY e Herbert B. FOSTER. TomoVII. Harvard: Loeb Classical Library, 1981. EULÓGIO DE CÓRDOVA – “Memoriale Sanctorum, Documentum Martyriale y liber de apologeticus martyyrum”. in Corpus scriptorium Mozarabicum. Ed. Juan GIL FERNÁNDEZ. Tomo II. Madrid: CSIC – Instituto Antonio de Nebrija, 1973. FRUTUOSO (SANTO) – “Regra dos Monges”. Ed. Paula Barata DIAS. in Os Textos Monasticos de Ambiente Frutuosiano (séc. VII). 2 vols. Coimbra: Fundação Mariana Seixas, 2009, pp. 430-437. GREGÓRIO DE TOURS (SANTO) – Historia Francorum Libri X. Ed. Bruno KRUSH. in Monumenta Germaniae Histrica. Scriptores Rerum Merovingiarum. Editio Noua. Tomo I, 1.Hanoverae: impensis Bibliopolii Hahniani, 1969, pp. 358-395 (disponível em www.dmgh.de/de/fs1/object/display.html?zoom=1.00& sortIndex=010). GREGÓRIO MAGNO (SANTO) – “S. P. Benedictus Monachorum Omnium Occidentalium Caput et Sospitator (ex Libro II Dialogorum S. Gregorii Magni excerpta)”.in Migne, J. P. (ed.) – Patrologia Latina. Tomo LXVI. Paris, 1859, cols. 125-204. Historia monachorum in Aegypto. Édition critique du texte grec et traduction annotée par A.-J. FESTUGIÈRE. Bruxelles: Socièté des Bollandistes, 1971). JERÓNIMO (SANTO) – Epistolario. 2 vols. Ed. Juan bautista valero. Madrid: Biblioteca de Auctores Cristianos, 1993. Paládio – Historia Lausiaca. in MIGNE, J. P. (ed.) – Patrologia Latina. Tomo LXXIII. Paris, 1849, cols. 1091-1218 (Disponível em: www.documentacatholicaomnia. eu/02m/0500-0600,_Palladius_Helenopolis_Episcopus,_Historia_Lausica_ [Interprete_Gentiano_Harveto],_MLT.pdf). PLÍNIO O MOÇO – Pliny Letters and Panegyricus. Tomo II. Ed. Betty RADICE. Harvard: Loeb Classical Library 1972.  RIELVAUX, Aelredo de – De institutis reclusarum. Ed. C. H. TALBOT. In Opera omia. Vol. I. Turnholt: Brepols, 1971, pp. 635-682. RUTÍLIO NAMACIANO - Sur son Retour. Texte établi et traduit par Jules VESSEREAU et François PRÉCHAC. Paris: Les Belles Lettres, 1933. Sanctos Padres Españoles II: San Leandro, San Isidoro, San Fructuoso; Reglas Monasticas de la España visigoda; Los tres libros de las “Sentencias”. Ed. Julio CAMPOS RUIZ y Ismael ROCA MELIÁ. Madrid, Biblioteca de Auctores Cristianos, 1971. SIRÍCIO (PAPA) – Epistola Decretalis. in Migne, J. P. (ed.) – Patrologia Latina. Tomo XIII. Paris, 1845, cols. 1131-1143. SÓFOCLES – Sophocles Oedipus the King, Oedipus at Colonus, Antigone. Tomo I. Ed. F. STORR. Harvard: Loeb Classical Library, 1977. SOFRÓNIO DE JERUSALÉM (SANTO) – PAULO DIÁCONO (versão latina) – "Vitae Sanctae Mariae Aegypticae Meretricis Latina uersio. (século IX)". in Patrologia Latina. Tomo LXXII. Paris, 1849, cols. 671-690 (Disponível em www.documentacatholicaomnia.eu/04z/z_0500-0600__Sophronius_ Jerosolymitanus_Episcopus__Vita_S_Mariae_Aegypticae_Meretricis_ [Pauolo_Diacono]__MLT.pdf.html). SULPÍCIO SEVERO – Vie de Saint Martin. Ed. J. FONTAINE. Tomo I. Paris: Le Cerf, 1967. TITO LÍVIO – Livy History of Rome. Ed. B. O. FOSTER.Volumes I e V. Harvard: Loeb Classical Library, 1976. TUCÍDIDES – Thucidides II, Books III and IV. Ed. C. F. SMITH. Harvard: Loeb Classical Library, 1988. VENÂNCIO FORTUNATO – Poèmes. Ed. Marc REYDELLET. Tomo II: Livres V-VIII. Paris: Les Belles Lettres, 1998. La Vida de San Fructuoso de Braga. Estudio y edición crítica por Manuel C. DIAZ Y DIAZ. Braga: Diário do Minho, 1974. De Vita Sanctae Radegundis Liber II. Ed. Bruno KRUSH. in Monumenta Germaniae Historica. Scriptores Rerum Merovingiarum. Editio Noua. Tomo II. Hanoverae: impensis Bibliopolii Hahniani, 1969, pp. 358-395 (disponível em www.dmgh.de/de/fs1/object/display.html?zoom=1.00&sortIndex=010). VORAGINE, Jacob de – Legenda Aurea. Édition critique (du texte latin) par Giovanni Paolo Maggioni. Firenze: Sismel - Ed. del Galluzzo, 1998. Trad. port.:VORAGINE, Tiago de – Legenda Áurea. Porto: Ed. Civilização, 2004.   Estudos BENVENUTI, Ana – “Velut in sepulchro: cellane e recluse nella tradizione agiografica italiana”. BOESH GAJANO, Sofia e SEBASTIANI, Lucia (ed.) – Culto dei santi, istituzioni e classi sociali in età preindustriale. Roma-L'Aquila: Japadre, 1984, pp. 365-456. BOLTON, Brenda M. – “Mulieres Sanctae”. in STUARD, Susan Moscher (ed.) – Women in Medieval Society. Filadelfia: University of Pennsylvania Press, 1976, pp. 141-154. CASAGRANDE, Giovanna et al. (eds.) – “Visibilità” delle donne tra Medioevo ad Età Moderna: carte private e pubbliche apparenze, lusso e prescrizioni. in Annali della Facoltà di Lettere e Filosofia dell’Università degli Studi di Perugia, 2. Studi Storico-Antropologici. vol. XXXIV-XXXV, nuova serie volume XX-XXI, 1996/1997-1997/1998. CAVERO DOMÍNGUEZ, Gregoria – Inclusa inter Parietes. La reclusión voluntaria en la España medieval. Toulouse: Méridiennes, 2010. COOPER, Kate – The Virgin and the Bride: Idealised womanhood in Late Antiquity. Cambridge-Massachusetts: Harvard University Press, 1996. CRISTIANI, Marta – “La sainteté féminine du haut Moyen Âge. Biographie et valeurs”, in Les fonctions des saints dans le monde occidental (IIIe-XIIIe siècle), Actes du Colloque organisè par l’École française de Rome avec le concours de l´Universitè de Rome “la Sapienza”, Rome 27-29 ottobre, 1988. Roma: École Française de Rome, 1991, pp. 385-434. CULHAM,  Phyllis – "Women in the Roman Republic". in The Cambridge Companion to the Roman Republic. Cambridge: Cambridge University Press, 2004, pp. 139-159. DIAS, Paula Barata – "A mulher romana: uma proposta didáctica". in II Colóquio Clássico – Actas. Aveiro: Universidade de Aveiro, 1997, pp. 297-328. DIAS, Paula Barata – “As memórias de Agripina de Seomara da Veiga Ferreira ou como rebilitar uma personagem”. in Raízes greco-latinas da cultura portuguesa. Actas do I Congresso da APEC. Coimbra: Associação Portuguesa de Estudos Clássicos, 1999, pp. 381-394. DIAS, Paula Barata – “A influência do cristianismo no conceito de casamento e da vida privada na Antiguidade Tardia”. in Ágora. Estudos Clássicos em Debate. 6 (2004), pp. 99-133. EARLE, Mary C. – The Desert Mothers: Spiritual Practices from the Women of the Wilderness. Harrisburg: Morehouse Publishing, 2007. GUILLAUMONT, Antoine – “Le nom des Agapètes”. in Aux origines du monachisme chrétien. Pour une phénoménologie do monachisme. Bégrolles-en-Mauges: Abbaye de Bellefontaine, 1979, pp. 38-45. JOHNSTON, William M. – "Desert Mothers". in Encyclopedia of Monasticism. Vol. 1. Chigado –London: Fitzroy Dearborn Publishers, 2000, pp. 373-374. KING, Margot – The Desert Mothers, A Survey of the Feminine Anchoretic Tradition in Western Europe Saskaton, Sask: Peregrina Publishing, 1989. L’HERMITE-LECLERCQ, Paulette – “Aelred de Rielvaux, la recluse et la mort d’après le De Vita inclusarum“. in Moines et moniales face a la mort. Actes du Colloque de Lille, 2-4 Octobre 1992. Paris- Lille : Centre d'archéologie et d'histoire médiévales des établissements religieux, 1993, pp. 51-65. L’HERMITE-LECLERCQ, Paulette –“La reclusion volontaire au Moyen Âge: une institution religieuse spécialement féminine”, in La condición de la mujer en la Edad Media. Actes du Colloque hispano-français de la Casa de Velázquez, Madrid, 1984, Madrid: Universidad Complutense, 1986, pp. 135-154. L’HERMITE-LECLERCQ, Paulette – L’Église et les femmes dans l´Occident chrétien, des origines à la fin du Moyen Âge, Turnhout : Brepols, 1997. McAVOY, Liz Herbert; HUGHES-EDWARDS, Mari – Anchorites, Wombs and Tombs. Intersections of Gender and Enclosure in the Middle Ages. Cardiff: The University of Walles Press, 2005. MILLER, Patricia Cox – Desert Mothers: Women Ascetics in Early Christianity. Translations from greek texts. Washington D.C.: The Catholic University of America Press, 2005. ORELLANA, Marcos Antonio – Tratado Historico-Apologético de las mujeres emparedadas. Valencia: Imprenta de la Casa de Beneficencia, 1887. RAWSON, Beryl – “Finding Roman Women”. in ROSENSTEIN, Natan; MORSTEIN-MARX, Robert (ed.) – A Companion to the Roman Republic. Malden MA: Blackwell Publishing, 2006, pp. 324-340. SAINSAULIEU, Jean – "Ermites". in LECLERCQ, Jean (dir.) – Dictionnaire d'Histoire et de Geographie Ecclésiastique. Tomo XV. Paris : Letouze, 1963, col. 773. SAWYER, Deborah F. – “Sisters in Christ or daughters of Eve?”. in Women and Religion in the first Christian Centuries. New York: Routledge, 1998, pp. 146-157. VITALE, Geoffrey – Anthropology of childwood and youth. International and Historical Perspectives. Lanham: Lexinglton Books, 2014.IEM - Instituto de Estudos Medievais2015-07-01info:eu-repo/semantics/publishedVersioninfo:eu-repo/semantics/articleapplication/pdfhttps://doi.org/10.4000/medievalista.1127https://doi.org/10.4000/medievalista.1127Medievalista; No 18 (2015): MedievalistaMedievalista; No 18 (2015): MedievalistaMedievalista; n. 18 (2015): Medievalista1646-740Xreponame:Repositório Científico de Acesso Aberto de Portugal (Repositórios Cientìficos)instname:Agência para a Sociedade do Conhecimento (UMIC) - FCT - Sociedade da Informaçãoinstacron:RCAAPporhttps://medievalista.iem.fcsh.unl.pt/index.php/medievalista/article/view/202https://medievalista.iem.fcsh.unl.pt/index.php/medievalista/article/view/202/188Direitos de Autor (c) 2015 Medievalistainfo:eu-repo/semantics/openAccessDias, Paula Barata2023-03-28T12:32:11Zoai:ojs2.medteste.fcsh.unl.pt:article/202Portal AgregadorONGhttps://www.rcaap.pt/oai/openaireopendoar:71602024-03-19T17:46:51.965472Repositório Científico de Acesso Aberto de Portugal (Repositórios Cientìficos) - Agência para a Sociedade do Conhecimento (UMIC) - FCT - Sociedade da Informaçãofalse
dc.title.none.fl_str_mv Para uma compreensão da Clausura Monástica e Emparedamento enquanto fenómenos históricos e religiosos
title Para uma compreensão da Clausura Monástica e Emparedamento enquanto fenómenos históricos e religiosos
spellingShingle Para uma compreensão da Clausura Monástica e Emparedamento enquanto fenómenos históricos e religiosos
Dias, Paula Barata
Religion; enclosure; walling in; women; monastic life
Religião; clausura; emparedamento; mulher; monaquismo
title_short Para uma compreensão da Clausura Monástica e Emparedamento enquanto fenómenos históricos e religiosos
title_full Para uma compreensão da Clausura Monástica e Emparedamento enquanto fenómenos históricos e religiosos
title_fullStr Para uma compreensão da Clausura Monástica e Emparedamento enquanto fenómenos históricos e religiosos
title_full_unstemmed Para uma compreensão da Clausura Monástica e Emparedamento enquanto fenómenos históricos e religiosos
title_sort Para uma compreensão da Clausura Monástica e Emparedamento enquanto fenómenos históricos e religiosos
author Dias, Paula Barata
author_facet Dias, Paula Barata
author_role author
dc.contributor.author.fl_str_mv Dias, Paula Barata
dc.subject.por.fl_str_mv Religion; enclosure; walling in; women; monastic life
Religião; clausura; emparedamento; mulher; monaquismo
topic Religion; enclosure; walling in; women; monastic life
Religião; clausura; emparedamento; mulher; monaquismo
description The closure, voluntary or involuntary under the ground, in a tomb, a cave or between tight walls, is an ancient practice, crossing various times and places in the history of man, both as punishment, propitiatory sacrifice or funerary ritual. In all these cases, the religious background is present. In this article we investigate the relations between the enclosure and the walling as parts of an universal religious language and we explore the manifestations of self closure and desired walling which took place in a particular moment of increasing ascetic and monastic movements of the history of Christianity. Far from being exhaustive in enumerating concrete cases of closure and walling in, we intent to present reasons for the progressive feminization of this phenomenon well documented in the medieval world.   Bibliography Sources ATANÁSIO DE ALEXANDRIA - Vie d’Antoine. Ed. Gerhardus Johannes Marinus BARTELINK. Paris: Le Cerf, 1994. CESÁRIO DE ARLES (SANTO) - Oeuvres Monastiques. Ed. Adalbert DE VOGÜÉ e Joël COURREAU. Tomo I. Paris: Le Cerf, 1988. “Codex Theodosianus”. in Theodosiani libri XVI cum Constitutionibus Sirmondianis et Leges novellae ad Theodosianum pertinentes. Ed. Theodor MOMMSEM e Paul Martin MEYER. Berlim: Akademie der Wissenschaften, 1905 (disponível em linha http://droitromain.upmf-grenoble.fr/Constitutiones/codtheod.html). Concilia Galliae A. 314-A. 506. Ed. C. munier. Turnhout: Brepols, “Corpus Christianorum Series Latina 148”, 1963. Concilios Visigoticos e Hispano-romanos. Ed. José S. VIVES, Tomás MARÍN MARTÍNEZ e Gonzalo MARTÍNEZ DÍEZ. Barcelona-Madrid: CSIC, 1963. Corpus inscriptionum latinarum. Vol. I: Inscriptiones Latinae antiquissimae ad C. Caesaris mortem, pars II, fasc. I: Inscriptiones Latinae antiquissimae. Ed. Th. MOMMSEN, W. HENZEN, CHR. HUELSEN. Consilio et auctoritate Academiae Litterarum Regiae Borussicae editum. Berlim: Berlin-Brandenburgischen Akademie der Wissenschaften, 1918 (disponível em linha http://arachne.uni-koeln.de /drupal/?q=de/node/291). DINIS O PEQUENO – “Vitae Thaisis Meretricis”. In MIGNE, J. P. (ed.) – Patrologia Latina. Tomo LXIII. Paris, 1849, cols. 662-663 (disponível em www.documentacatholicaomnia.eu/04z/z_0500-0600__Auctor_Incertus__ Vita_Sanctae_Thaisis_Meretricis__MLT.pdf.html). DION CÁSSIO – Dio’s Roman History. Ed. Ernest CARY e Herbert B. FOSTER. TomoVII. Harvard: Loeb Classical Library, 1981. EULÓGIO DE CÓRDOVA – “Memoriale Sanctorum, Documentum Martyriale y liber de apologeticus martyyrum”. in Corpus scriptorium Mozarabicum. Ed. Juan GIL FERNÁNDEZ. Tomo II. Madrid: CSIC – Instituto Antonio de Nebrija, 1973. FRUTUOSO (SANTO) – “Regra dos Monges”. Ed. Paula Barata DIAS. in Os Textos Monasticos de Ambiente Frutuosiano (séc. VII). 2 vols. Coimbra: Fundação Mariana Seixas, 2009, pp. 430-437. GREGÓRIO DE TOURS (SANTO) – Historia Francorum Libri X. Ed. Bruno KRUSH. in Monumenta Germaniae Histrica. Scriptores Rerum Merovingiarum. Editio Noua. Tomo I, 1.Hanoverae: impensis Bibliopolii Hahniani, 1969, pp. 358-395 (disponível em www.dmgh.de/de/fs1/object/display.html?zoom=1.00& sortIndex=010). GREGÓRIO MAGNO (SANTO) – “S. P. Benedictus Monachorum Omnium Occidentalium Caput et Sospitator (ex Libro II Dialogorum S. Gregorii Magni excerpta)”.in Migne, J. P. (ed.) – Patrologia Latina. Tomo LXVI. Paris, 1859, cols. 125-204. Historia monachorum in Aegypto. Édition critique du texte grec et traduction annotée par A.-J. FESTUGIÈRE. Bruxelles: Socièté des Bollandistes, 1971). JERÓNIMO (SANTO) – Epistolario. 2 vols. Ed. Juan bautista valero. Madrid: Biblioteca de Auctores Cristianos, 1993. Paládio – Historia Lausiaca. in MIGNE, J. P. (ed.) – Patrologia Latina. Tomo LXXIII. Paris, 1849, cols. 1091-1218 (Disponível em: www.documentacatholicaomnia. eu/02m/0500-0600,_Palladius_Helenopolis_Episcopus,_Historia_Lausica_ [Interprete_Gentiano_Harveto],_MLT.pdf). PLÍNIO O MOÇO – Pliny Letters and Panegyricus. Tomo II. Ed. Betty RADICE. Harvard: Loeb Classical Library 1972.  RIELVAUX, Aelredo de – De institutis reclusarum. Ed. C. H. TALBOT. In Opera omia. Vol. I. Turnholt: Brepols, 1971, pp. 635-682. RUTÍLIO NAMACIANO - Sur son Retour. Texte établi et traduit par Jules VESSEREAU et François PRÉCHAC. Paris: Les Belles Lettres, 1933. Sanctos Padres Españoles II: San Leandro, San Isidoro, San Fructuoso; Reglas Monasticas de la España visigoda; Los tres libros de las “Sentencias”. Ed. Julio CAMPOS RUIZ y Ismael ROCA MELIÁ. Madrid, Biblioteca de Auctores Cristianos, 1971. SIRÍCIO (PAPA) – Epistola Decretalis. in Migne, J. P. (ed.) – Patrologia Latina. Tomo XIII. Paris, 1845, cols. 1131-1143. SÓFOCLES – Sophocles Oedipus the King, Oedipus at Colonus, Antigone. Tomo I. Ed. F. STORR. Harvard: Loeb Classical Library, 1977. SOFRÓNIO DE JERUSALÉM (SANTO) – PAULO DIÁCONO (versão latina) – "Vitae Sanctae Mariae Aegypticae Meretricis Latina uersio. (século IX)". in Patrologia Latina. Tomo LXXII. Paris, 1849, cols. 671-690 (Disponível em www.documentacatholicaomnia.eu/04z/z_0500-0600__Sophronius_ Jerosolymitanus_Episcopus__Vita_S_Mariae_Aegypticae_Meretricis_ [Pauolo_Diacono]__MLT.pdf.html). SULPÍCIO SEVERO – Vie de Saint Martin. Ed. J. FONTAINE. Tomo I. Paris: Le Cerf, 1967. TITO LÍVIO – Livy History of Rome. Ed. B. O. FOSTER.Volumes I e V. Harvard: Loeb Classical Library, 1976. TUCÍDIDES – Thucidides II, Books III and IV. Ed. C. F. SMITH. Harvard: Loeb Classical Library, 1988. VENÂNCIO FORTUNATO – Poèmes. Ed. Marc REYDELLET. Tomo II: Livres V-VIII. Paris: Les Belles Lettres, 1998. La Vida de San Fructuoso de Braga. Estudio y edición crítica por Manuel C. DIAZ Y DIAZ. Braga: Diário do Minho, 1974. De Vita Sanctae Radegundis Liber II. Ed. Bruno KRUSH. in Monumenta Germaniae Historica. Scriptores Rerum Merovingiarum. Editio Noua. Tomo II. Hanoverae: impensis Bibliopolii Hahniani, 1969, pp. 358-395 (disponível em www.dmgh.de/de/fs1/object/display.html?zoom=1.00&sortIndex=010). VORAGINE, Jacob de – Legenda Aurea. Édition critique (du texte latin) par Giovanni Paolo Maggioni. Firenze: Sismel - Ed. del Galluzzo, 1998. Trad. port.:VORAGINE, Tiago de – Legenda Áurea. Porto: Ed. Civilização, 2004.   Studies BENVENUTI, Ana – “Velut in sepulchro: cellane e recluse nella tradizione agiografica italiana”. BOESH GAJANO, Sofia e SEBASTIANI, Lucia (ed.) – Culto dei santi, istituzioni e classi sociali in età preindustriale. Roma-L'Aquila: Japadre, 1984, pp. 365-456. BOLTON, Brenda M. – “Mulieres Sanctae”. in STUARD, Susan Moscher (ed.) – Women in Medieval Society. Filadelfia: University of Pennsylvania Press, 1976, pp. 141-154. CASAGRANDE, Giovanna et al. (eds.) – “Visibilità” delle donne tra Medioevo ad Età Moderna: carte private e pubbliche apparenze, lusso e prescrizioni. in Annali della Facoltà di Lettere e Filosofia dell’Università degli Studi di Perugia, 2. Studi Storico-Antropologici. vol. XXXIV-XXXV, nuova serie volume XX-XXI, 1996/1997-1997/1998. CAVERO DOMÍNGUEZ, Gregoria – Inclusa inter Parietes. La reclusión voluntaria en la España medieval. Toulouse: Méridiennes, 2010. COOPER, Kate – The Virgin and the Bride: Idealised womanhood in Late Antiquity. Cambridge-Massachusetts: Harvard University Press, 1996. CRISTIANI, Marta – “La sainteté féminine du haut Moyen Âge. Biographie et valeurs”, in Les fonctions des saints dans le monde occidental (IIIe-XIIIe siècle), Actes du Colloque organisè par l’École française de Rome avec le concours de l´Universitè de Rome “la Sapienza”, Rome 27-29 ottobre, 1988. Roma: École Française de Rome, 1991, pp. 385-434. CULHAM,  Phyllis – "Women in the Roman Republic". in The Cambridge Companion to the Roman Republic. Cambridge: Cambridge University Press, 2004, pp. 139-159. DIAS, Paula Barata – "A mulher romana: uma proposta didáctica". in II Colóquio Clássico – Actas. Aveiro: Universidade de Aveiro, 1997, pp. 297-328. DIAS, Paula Barata – “As memórias de Agripina de Seomara da Veiga Ferreira ou como rebilitar uma personagem”. in Raízes greco-latinas da cultura portuguesa. Actas do I Congresso da APEC. Coimbra: Associação Portuguesa de Estudos Clássicos, 1999, pp. 381-394. DIAS, Paula Barata – “A influência do cristianismo no conceito de casamento e da vida privada na Antiguidade Tardia”. in Ágora. Estudos Clássicos em Debate. 6 (2004), pp. 99-133. EARLE, Mary C. – The Desert Mothers: Spiritual Practices from the Women of the Wilderness. Harrisburg: Morehouse Publishing, 2007. GUILLAUMONT, Antoine – “Le nom des Agapètes”. in Aux origines du monachisme chrétien. Pour une phénoménologie do monachisme. Bégrolles-en-Mauges: Abbaye de Bellefontaine, 1979, pp. 38-45. JOHNSTON, William M. – "Desert Mothers". in Encyclopedia of Monasticism. Vol. 1. Chigado –London: Fitzroy Dearborn Publishers, 2000, pp. 373-374. KING, Margot – The Desert Mothers, A Survey of the Feminine Anchoretic Tradition in Western Europe Saskaton, Sask: Peregrina Publishing, 1989. L’HERMITE-LECLERCQ, Paulette – “Aelred de Rielvaux, la recluse et la mort d’après le De Vita inclusarum“. in Moines et moniales face a la mort. Actes du Colloque de Lille, 2-4 Octobre 1992. Paris- Lille : Centre d'archéologie et d'histoire médiévales des établissements religieux, 1993, pp. 51-65. L’HERMITE-LECLERCQ, Paulette –“La reclusion volontaire au Moyen Âge: une institution religieuse spécialement féminine”, in La condición de la mujer en la Edad Media. Actes du Colloque hispano-français de la Casa de Velázquez, Madrid, 1984, Madrid: Universidad Complutense, 1986, pp. 135-154. L’HERMITE-LECLERCQ, Paulette – L’Église et les femmes dans l´Occident chrétien, des origines à la fin du Moyen Âge, Turnhout : Brepols, 1997. McAVOY, Liz Herbert; HUGHES-EDWARDS, Mari – Anchorites, Wombs and Tombs. Intersections of Gender and Enclosure in the Middle Ages. Cardiff: The University of Walles Press, 2005. MILLER, Patricia Cox – Desert Mothers: Women Ascetics in Early Christianity. Translations from greek texts. Washington D.C.: The Catholic University of America Press, 2005. ORELLANA, Marcos Antonio – Tratado Historico-Apologético de las mujeres emparedadas. Valencia: Imprenta de la Casa de Beneficencia, 1887. RAWSON, Beryl – “Finding Roman Women”. in ROSENSTEIN, Natan; MORSTEIN-MARX, Robert (ed.) – A Companion to the Roman Republic. Malden MA: Blackwell Publishing, 2006, pp. 324-340. SAINSAULIEU, Jean – "Ermites". in LECLERCQ, Jean (dir.) – Dictionnaire d'Histoire et de Geographie Ecclésiastique. Tomo XV. Paris : Letouze, 1963, col. 773. SAWYER, Deborah F. – “Sisters in Christ or daughters of Eve?”. in Women and Religion in the first Christian Centuries. New York: Routledge, 1998, pp. 146-157. VITALE, Geoffrey – Anthropology of childwood and youth. International and Historical Perspectives. Lanham: Lexinglton Books, 2014.
publishDate 2015
dc.date.none.fl_str_mv 2015-07-01
dc.type.status.fl_str_mv info:eu-repo/semantics/publishedVersion
dc.type.driver.fl_str_mv info:eu-repo/semantics/article
format article
status_str publishedVersion
dc.identifier.uri.fl_str_mv https://doi.org/10.4000/medievalista.1127
https://doi.org/10.4000/medievalista.1127
url https://doi.org/10.4000/medievalista.1127
dc.language.iso.fl_str_mv por
language por
dc.relation.none.fl_str_mv https://medievalista.iem.fcsh.unl.pt/index.php/medievalista/article/view/202
https://medievalista.iem.fcsh.unl.pt/index.php/medievalista/article/view/202/188
dc.rights.driver.fl_str_mv Direitos de Autor (c) 2015 Medievalista
info:eu-repo/semantics/openAccess
rights_invalid_str_mv Direitos de Autor (c) 2015 Medievalista
eu_rights_str_mv openAccess
dc.format.none.fl_str_mv application/pdf
dc.publisher.none.fl_str_mv IEM - Instituto de Estudos Medievais
publisher.none.fl_str_mv IEM - Instituto de Estudos Medievais
dc.source.none.fl_str_mv Medievalista; No 18 (2015): Medievalista
Medievalista; No 18 (2015): Medievalista
Medievalista; n. 18 (2015): Medievalista
1646-740X
reponame:Repositório Científico de Acesso Aberto de Portugal (Repositórios Cientìficos)
instname:Agência para a Sociedade do Conhecimento (UMIC) - FCT - Sociedade da Informação
instacron:RCAAP
instname_str Agência para a Sociedade do Conhecimento (UMIC) - FCT - Sociedade da Informação
instacron_str RCAAP
institution RCAAP
reponame_str Repositório Científico de Acesso Aberto de Portugal (Repositórios Cientìficos)
collection Repositório Científico de Acesso Aberto de Portugal (Repositórios Cientìficos)
repository.name.fl_str_mv Repositório Científico de Acesso Aberto de Portugal (Repositórios Cientìficos) - Agência para a Sociedade do Conhecimento (UMIC) - FCT - Sociedade da Informação
repository.mail.fl_str_mv
_version_ 1799131552362266624