Nhemboaty, nhembo’e, mba’eapo : ressignificando o projeto pedagógico de uma escola indígena a partir da cultura Mbya Guarani

Detalhes bibliográficos
Autor(a) principal: Teixeira, Eriton Ricardo Silva, 1981-
Data de Publicação: 2021
Tipo de documento: Dissertação
Idioma: por
Título da fonte: Repositório Institucional da UFPR
Texto Completo: https://hdl.handle.net/1884/72743
Resumo: Orientadora: Profª. Dr ª. Vanessa Marion Andreoli
id UFPR_de2e4d9a787f4feea6815fdbea6364f1
oai_identifier_str oai:acervodigital.ufpr.br:1884/72743
network_acronym_str UFPR
network_name_str Repositório Institucional da UFPR
repository_id_str 308
spelling Teixeira, Eriton Ricardo Silva, 1981-Universidade Federal do Paraná. Setor de Educação. Programa de Pós-Graduação em Educação: Teoria e Prática de EnsinoAndreoli, Vanessa Marion, 1979-2022-02-23T14:46:04Z2022-02-23T14:46:04Z2021https://hdl.handle.net/1884/72743Orientadora: Profª. Dr ª. Vanessa Marion AndreoliDissertação (mestrado) - Universidade Federal do Paraná, Setor de Educação, Programa de Pós-Graduação em Educação: Teoria e Prática de Ensino. Defesa : Curitiba, 31/05/2021Inclui referências: p.103-106Resumo: A presente pesquisa insere-se nas discussões sobre as lutas indígenas e o papel da Educação Escolar Indígena nesse contexto. Construída a partir de um esforço teórico e prático para compreensão do processo de invasão do território indígena no Brasil, além dos massacres ocorridos nesse processo histórico, a pesquisa se fundamenta nas resistências dessas populações com suas estratégias de combate perante aos invasores, emergindo nas conquistas e reconhecimentos de suas especificidades culturais nos direitos em nível nacional e internacional. Tais manifestações em prol da luta e da permanência pelo território resultaram em alguns movimentos no sentido de uma Educação Escolar Indígena diferenciada e de qualidade, que respeite seus processos próprios de ensino e aprendizagem e suas temporalidades. A pesquisa se dá em uma escola indígena, na Terra Indígena Araça'i, com cinco professores Mbya Guarani como sujeitos principais. O objetivo foi analisar, a partir do olhar desses professores, elementos e conceitos epistemológicos da sua cultura que possam contribuir para reelaborar e ressignificar o Projeto Político Pedagógico (PPP) da Escola Estadual Indígena Mbya Arandu, localizada em Piraquara/PR. Para tanto, buscou-se caracterizar as práticas da educação tradicional dos Mbya, partindo do discurso dos sujeitos da pesquisa e identificar as práticas culturais na casa de reza (Opy) como base para a educação na aldeia. De cunho qualitativo, a pesquisa traz como referencial metodológico a pesquisa-ação e a análise do discurso de matriz francesa, buscando identificar nas manifestações desses professores nas entrevistas semiestruturadas, rodas de conversa e encontros formativos, os conceitos epistemológicos culturais para a ressignificação do PPP. Nesse contexto, a pesquisa reflete sobre a importância de Escolas Indígenas dignas e das políticas educacionais da área, que respeitem suas especificidades culturais e sejam diferenciadas de acordo com suas nacionalidades nesse processo de conquistas. Foi possível identificar alguns avanços e fragilidades da Educação Escolar Indígena no Brasil, assim como perceber que o protagonismo dos professores durante o processo deu suporte e evidências de uma epistemologia embasada na linguagem/oralidade como manifestação das ações culturais. Ainda, foi possível trazer elementos nos discursos dos professores que possibilitaram compor o PPP da escola, elementos que foram sistematizados com autoria demonstram uma ruptura, pois passam a concretizar por meio da linguagem ideológica a importância dessas sistematizações e movimentos que encabeçaram o PPP da escola.Abstract: This research is part of discussions about indigenous struggles and the role of Indigenous School Education in this context. Built from a theoretical and practical effort to understand the process of invasion of indigenous territory in Brazil, in addition to the massacres that occurred in this historical process, the research is based on the resistance of these populations with their combat strategies against invaders, emerging in the conquests and recognition of their cultural specificities in rights at the national and international levels. Such manifestations in favor of the struggle and permanence for the territory resulted in some movements towards a differentiated and quality Indigenous School Education, which respects own teaching and learning processes and their temporalities theirs. The research takes place in an indigenous school, in the Araça'i Indigenous Land, with five Mbya Guarani teachers as the main subjects. The objective was to analyze, from the perspective of these teachers, epistemological elements and concepts of their culture that can contribute to re-elaborate and give new meaning to the Pedagogical Political Project (PPP) of the Mbya Arandu Indigenous State School, located in Piraquara/PR. Therefore, we sought to characterize the practices of traditional education of the Mbya, starting from the discourse of the research subjects and identifying the cultural practices in the house of prayer (Opy) as a basis for education in the village. Qualitative in nature, the research brings as a methodological framework the French action research and discourse analysis, seeking to identify in the manifestations of these teachers in semi-structured interviews, conversation circles and formative mitin, the cultural epistemological concepts for the redefinition of the PPP. In this context, the research reflects on the importance of worthy Indigenous Schools and educational policies in the area, which respect their cultural specificities and are differentiated according to their nationalities in this process of achievement. It was possible to identify some advances and weaknesses of Indigenous School Education in Brazil, as well as realizing that the protagonism of teachers during the process provided support and evidence of an epistemology based on language/orality as a manifestation of cultural actions. Furthermore, it was possible to bring elements in the teachers' speeches that made it possible to compose the school's PPP, elements that were systematized with authorship demonstrate a rupture, as they begin to materialize through ideological language the importance of these systematizations and movements that headed the school's PPP.Resumo: Kova'e pesquisa ma onhe apresenta, nhemongueta oikoague gui, mbya kuery joguero'a haguegui, mba'eixapa Educação Escolar Indígena oikota hare.Ojejapo nhemomburu teórico há'e pratico jaikuaave haguã mba'ixapa yvy onhe invadi mbya kuery mba'e Brasil py, jaikuaa haguã jejuka oin raxa havi hague yvy re, kova'e pesquisa oikuaa pota havi ayn peve mbya kuery ikuaí'i teri há'e mba'eixapa joguero'a teko kove re, o invadi vae'kuery rovaire, conquista oguereko há'e reconhecimento, nhandereko py nhembo'e oiko haguã, tanto nacional há'e internacional.Kova'e manifestação ma kuaxiapy o nhemombaraete ve hagua jejoguero'a yvy re, ojekua nhemongueta há'e movimentos Educação Escolar Indígena nhane aranduá pygua re há'e iporã haguarami, nhembo'e nhane mba'e oje respeita hagua, nhembo'e há'e arandu. Kova'e pesquisa ma onhepyrum petein escola mbya mba'e gui, Tekoa Araça'i py oin vae'gui, cinco professor Mbya Guarani nhepyntyvo mba'eapopy. Kova'e objetivo ma ojekuaa pota, mba'eixapa professor kuery oexa, mba'epa oiko há'e ojekua, arandu kuaxiare nhamoin vae'rã, nhandereko py gua nhamoin haguã Nhemboaty, Nhembo'e, Mba'eapo py, (PPP) Escola Estadual indígena Mbyá Arandu py, oje localiza Piraquara/PR py. Mbya reko hete'ipy arandu onhepyrum va'e Opy'i gui, o je pesquisa hagui ma há'eva'e ojekua, opa mba'e arandu iporã va'e ma opy'igui rãema hexakã. Iporã kova'e mba'eapo, kova'e pesquisa ogueru mba'eixapa referencia metodológico onhe mba'eapo há'e ojekuaa pota ijayu hare, ojekuaa pota mba'eixapa nhombo'eakuery ijayu nhomongueta hapy, mba'eixapa estrutura oin, nhemongueta há'e nhemboaty oiko, arandu kuaxia re nhambojekua nhandereko, nhamoin haguã PPP py. Kova'e py, pesquisa py hexankan importância Escola Indígen py nhambojekua, iporã va'e nhande política arandu nhane mba'e, tem ke oje respeita há'e va'e, nhandereko hete'i, nhande'yvy há'e nhanderekoá, nha conquista haguã. Kova'e nhemba'eapo gui ojekua oin porã reiá há'e mamopa oata'i teria, Educação Escolar Indigena Brasil py, hexankan havi nhombo'eakuery mbyá importante raí oguereko mba'eapo, há'evy oexa nhandeavu há voí importante raí, nhemongueta, nhandereko py, háe'javi nhombo'eakuery oexa ramo há'eve nhamoin haguã PPP Escola mba'e py.1 arquivo (113 p.) : PDF.application/pdfIndígenas - EducaçãoAntropologia educacionalEtnologiaProjeto político pedagógicoEducaçãoNhemboaty, nhembo’e, mba’eapo : ressignificando o projeto pedagógico de uma escola indígena a partir da cultura Mbya Guaraniinfo:eu-repo/semantics/publishedVersioninfo:eu-repo/semantics/masterThesisporreponame:Repositório Institucional da UFPRinstname:Universidade Federal do Paraná (UFPR)instacron:UFPRinfo:eu-repo/semantics/openAccessORIGINALR - D - ERITON RICARDO SILVA TEIXEIRA.pdfapplication/pdf5469002https://acervodigital.ufpr.br/bitstream/1884/72743/1/R%20-%20D%20-%20ERITON%20RICARDO%20SILVA%20TEIXEIRA.pdfba1c2c560544a39a8a1c84a1e0d840e7MD51open access1884/727432022-02-23 11:46:04.996open accessoai:acervodigital.ufpr.br:1884/72743Repositório de PublicaçõesPUBhttp://acervodigital.ufpr.br/oai/requestopendoar:3082022-02-23T14:46:04Repositório Institucional da UFPR - Universidade Federal do Paraná (UFPR)false
dc.title.pt_BR.fl_str_mv Nhemboaty, nhembo’e, mba’eapo : ressignificando o projeto pedagógico de uma escola indígena a partir da cultura Mbya Guarani
title Nhemboaty, nhembo’e, mba’eapo : ressignificando o projeto pedagógico de uma escola indígena a partir da cultura Mbya Guarani
spellingShingle Nhemboaty, nhembo’e, mba’eapo : ressignificando o projeto pedagógico de uma escola indígena a partir da cultura Mbya Guarani
Teixeira, Eriton Ricardo Silva, 1981-
Indígenas - Educação
Antropologia educacional
Etnologia
Projeto político pedagógico
Educação
title_short Nhemboaty, nhembo’e, mba’eapo : ressignificando o projeto pedagógico de uma escola indígena a partir da cultura Mbya Guarani
title_full Nhemboaty, nhembo’e, mba’eapo : ressignificando o projeto pedagógico de uma escola indígena a partir da cultura Mbya Guarani
title_fullStr Nhemboaty, nhembo’e, mba’eapo : ressignificando o projeto pedagógico de uma escola indígena a partir da cultura Mbya Guarani
title_full_unstemmed Nhemboaty, nhembo’e, mba’eapo : ressignificando o projeto pedagógico de uma escola indígena a partir da cultura Mbya Guarani
title_sort Nhemboaty, nhembo’e, mba’eapo : ressignificando o projeto pedagógico de uma escola indígena a partir da cultura Mbya Guarani
author Teixeira, Eriton Ricardo Silva, 1981-
author_facet Teixeira, Eriton Ricardo Silva, 1981-
author_role author
dc.contributor.other.pt_BR.fl_str_mv Universidade Federal do Paraná. Setor de Educação. Programa de Pós-Graduação em Educação: Teoria e Prática de Ensino
dc.contributor.author.fl_str_mv Teixeira, Eriton Ricardo Silva, 1981-
dc.contributor.advisor1.fl_str_mv Andreoli, Vanessa Marion, 1979-
contributor_str_mv Andreoli, Vanessa Marion, 1979-
dc.subject.por.fl_str_mv Indígenas - Educação
Antropologia educacional
Etnologia
Projeto político pedagógico
Educação
topic Indígenas - Educação
Antropologia educacional
Etnologia
Projeto político pedagógico
Educação
description Orientadora: Profª. Dr ª. Vanessa Marion Andreoli
publishDate 2021
dc.date.issued.fl_str_mv 2021
dc.date.accessioned.fl_str_mv 2022-02-23T14:46:04Z
dc.date.available.fl_str_mv 2022-02-23T14:46:04Z
dc.type.status.fl_str_mv info:eu-repo/semantics/publishedVersion
dc.type.driver.fl_str_mv info:eu-repo/semantics/masterThesis
format masterThesis
status_str publishedVersion
dc.identifier.uri.fl_str_mv https://hdl.handle.net/1884/72743
url https://hdl.handle.net/1884/72743
dc.language.iso.fl_str_mv por
language por
dc.rights.driver.fl_str_mv info:eu-repo/semantics/openAccess
eu_rights_str_mv openAccess
dc.format.none.fl_str_mv 1 arquivo (113 p.) : PDF.
application/pdf
dc.source.none.fl_str_mv reponame:Repositório Institucional da UFPR
instname:Universidade Federal do Paraná (UFPR)
instacron:UFPR
instname_str Universidade Federal do Paraná (UFPR)
instacron_str UFPR
institution UFPR
reponame_str Repositório Institucional da UFPR
collection Repositório Institucional da UFPR
bitstream.url.fl_str_mv https://acervodigital.ufpr.br/bitstream/1884/72743/1/R%20-%20D%20-%20ERITON%20RICARDO%20SILVA%20TEIXEIRA.pdf
bitstream.checksum.fl_str_mv ba1c2c560544a39a8a1c84a1e0d840e7
bitstream.checksumAlgorithm.fl_str_mv MD5
repository.name.fl_str_mv Repositório Institucional da UFPR - Universidade Federal do Paraná (UFPR)
repository.mail.fl_str_mv
_version_ 1801860521855549440